Салижан Жигитов кандай кырдаал болбосун, чукугандай сөз тапкан, өөдөсүнгөндүн "өпкөсүн үзүп", кыйынсынгандын катыгын бере жооп айткан, не бир опурталдуу окуялардын, кырдаалдардын арасында жүрсө да жамандыктан да жылт эткен шайыр тамаша таба билген, айтор, адамдан башкача жаралган керемет инсан эле.
Көзү тирүү болгондо бүгүн, 17-мартта ал 80 жашка чыкмак, бирок элди туурап тоюн өткөрмөк эмес. Себеби, той-топурга башынан эле каршы болчу. Бирок, 80 жылдыгына арнап, даяр турган 7 томдук чыгармалар жыйнагы чыгып калса дурус болмок…
Чыке, бир коркпоңуз. Артыңыз жымжырт…
Теледен кеч чыгышат. Дароо үйлөрүнө жөнөп кетпей, калган аңгемени көчөдөн улантып, көпкө туруп калышат.
— Ие, Салижан, мен тияк-биякта командировкалап көп жүрүп, убактым болбой, бизден кийинки жаштардын чыгармаларын окуй албай жүрөм. Деги чыныңды айтчы, жаштардын дүбүртү кандай?— десе, жообу даяр, шайыр Сакем:
— Чыке, бир коркпоңуз. Артыңыз жымжырт, — деп каткырган экен.
Айтматовдун машинесине түшпөй койгом деп айтканга жакшы
Чыке менен Саке телестудиянын алдында көпкө аркы-терки басып, аңгемелешип, убакыттын өткөнүн да байкабай калышат. Бир маалда Чыке саатын карап:
— Ой, Саке, кеч болуп калган турбайбы, кетели, — деп калдалаңдап шашып, кызматтык "Волгасынын" арткы эшигин ачып, Сакеге "кел, түш" дегендей ишарат кылат.
— Жок, түшпөйм, — деп Саке кетенчиктеп, артка кетет.
— Сага эмне болду?— деп Чыке түшүнө албай чочуп кетет.
— "Сенин машинеңе эмес, керек болсо кезинде Чыңгыз Айтматовдун машинесине да түшпөй койгом" деп кийин айта жүргөнгө жакшы, — деп адатынча карсылдап каткырып тамашалап күлгөн экен.
Колго тийгенин алдык да ээ
"Кыргызстан маданиятында" Кукеш деген өзү ыргайдай арык, көзү жүлжүк, өңү серт жаш кабарчыбыз бар эле. Редакцияда түштөнүп олтурсак, Салижан аке келип калды. "Келиңиз, агай" деп сый-урмат менен төргө өткөрдүк. Баягы жаш кабарчы Кубанычбек "менин артыман далай сулуу кыздар чуркаган, аялды тандап жүрүп албадымбы" деп өзүнүн жымшыйган кебетесин унутуп, катуу мактанып олтурду.
Бир убакта чыдабай кеткен Салижан аке:
— Ие, Кукеш, экөөбүздүн кебетебиз бу, боюбуз тиги болсо, анан кайдагы сулуу кыздарды тандамак элек? Колго тийгенин алдык да ээ, туурабы?— десе, кыраан-каткы, күлбөгөн киши жок дейт…
Ит менен арстандын айырмасы
Академик, профессорлор арасынан ким бирөөсү:
— Э, Салижан, башка окумуштуулардын баары эле 10-15тен аспиранттарды чыгарды, а сен Искендер Жумабаевден башка эч бир аспирант тарбиялабапсың да, — десе, Сакебиз:
— Ит менен арстандын айырмасы эмнеде? Иттин тукуму көп, арстандыкы бирөө эле болот, — деп жаагын жап кылыптыр.
Бир мээ да сатып алыш керек болот турбайбы
Кайсы бир жылдары адабий томдуктарга жазылуу абдан мода болуп кетпеди беле. Анан бир күнү Салижан акеге Ош университетинин бир профессору конокко келип, чай үстүндө Толстойдун он томдугун, Хэмингуэйдин төрт томдугун алганын айтып мактана кетти дейт. Аны угуп "ии, жакшы, жакшы" деп отурган Салижан аке бир оокумда тигиге "Эми мунун баарын окуп чыкканга бир мээ да сатып алыш керек болот турбайбы" деп хахалап күлүптүр.
Халтурщик акынды кайра келгис кылып көөмп келатам
Жогорку Кеңештин депутаты Каныбек Иманалиев айтып берди эле: "Бир күнү келатсам алдыман Салижан аке чыгып калып экөөбүз чогуу бастык. Салижан аке, каяктан келатасыз десем, "бир халтурщик акын бар эле, ошону кыргыз адабиятына кайра келгис кылып көөмп келатам" деп Каныбектин боорун эзиптир.
Өзбектердин беш принциби
Эң сыйлуу конокторго жапкан жууркандарыбыз ушундай
Эсил кайран СССРдин заманында Теңдик Аскаров жазуучулар Союзунун биринчи секретары болуп иштеп, ооматы келип турган чагында Салижан Жигитов менен Аман Токтогулов дем алыш күндөрү анын үйүнүн тушунан өтүп баратышып учураша кетели деп кире калышат.
Теңдик Аскаров менен жубайы күтүүсүз келген конокторго дасторкон жайышат. Дасторконго бышкан чучук, колбаса, чөп-чар, кешиктен калган бир аз эт, нан, ичкилик коюлат.
— Каап, айтып келсеңер болмок экен, дасторкондун жайы болбой калбадыбы, — деп Теңдик ага менен жеңе бир айтып бир койбой, эки айтып эки койбой, наалый беришсе Сакең:
— Ой, Теке, ой, аяш, айланайындар, биз эң сыйлуу коногубузга бир айлап камынганда да мындай дасторконду алдын-ала даярдай албайбыз. Ыраазыбыз, дасторконуңар, сыйыңар мыкты болду, — деп көңүлдөрүн тынчытат.
Андан көп өтпөй Аман Токтогулов Салижан акеникине айттырбай келип калат.
— Жеңе, Сакем үйдөбү?— десе, Кимия жеңе:
— Байкең үйдө айланайын, кир, — деп үйгө кийирет.
Залга киришсе, залда жок. Балконго чыгып кеткенби деп балконго чыгып карашса, Салижан акенин окуп жаткан китеби колунан түшүп, үстүнө сөгүп жүнүн жууйун деп таштап койгон, жедеп эскилиги жетип жүнү ар кайсы жеринен булайып чыгып турган жуурканды жамынып уктап жатыптыр…
Тигилердин кобурунан ойгонуп кеткен Салижан акеге Кимия жеңе: "Ой, тиги жакта жакшынакай жууркандар турса ушуну жамынасызбы?" деп уялганынан бир тиет. Жеңенин уяла түшкөнүн байкаган Аман Токтогулов: "Эч нерсе эмес, жеңе, уялбаңыз, биздин үйдө эң сыйлуу конокторго жапкан жууркандарыбыз ушундай" деп Салижан акенин ыкмасы менен кайра өзүн тамашалаптыр…
