Николас аз-маз кыргызча да, орусча да сүйлөп калыптыр, ошентсе да редакциябыздын дарегин англис тилинде түшүндүрүп берүүгө туура келди. Адашып кеткенине карабай эч ичинен аны оңой эле таап алдым. Кандайча экенин түшүндүңөр да, ээ?
— Алгач келгенде Бишкек кандай көрүндү?
Түн ичинде келдим. Шаар ээндей сезилди. Силерге түшүнүктүү болсун үчүн айта кетейин, аянты Кыргызстандай эле болгон Угандада 37 миллион киши жашайт. Адамдардын көптүгүнө, ызы-чууга көнгөм.
Имараттарбы?.. Ммм, алгач мага аябай эскидей көрүндү, совет доорунан калгандай сезилди. Бир топто барып алардын чыныгы маанисин түшүнгөндөй болдум. Мисалы, үйдүн алдындагы балдар аянтчасы… Бизде мындай жок.
— Билим алуу үчүн Кыргызстанды тандап алууңузга эмне себеп болду?
Мен "Ала-Тоо" университетинде окуйм, бул окуу жай ар убак чет элдик студенттерди чакырып келет. Жогорку билим алуунун баасы да Кыргызстанда Угандага караганда бир топ арзан, ал эми дилгир студенттерде артыкчылыктар каралат экен. А-за-мат болсоң, капчыгыңа жеңил болгудай.
— Кыргызстан менен Уганданын билим берүү деңгээлин салыштырып көрбөйлүбү?
— Университеттердин баарында ар кандай жагдай. Мисалы, менин айрым бир окуу жайдагы досторум таптакыр эле окубайт. Жөн гана университетке келип-кетип жүрө беришкенин көргөм.
Кыргызстанда бир экзаменди жарым сааттын ичинде тапшырып коюуга болот экен! Аябай таң калдым, анткени бизде керек болсо окуучу экзаменди 3-4 саат тапшырат. 30 мүнөттүн ичинде эмнеге жетишесиң?!
Дагы бир түйшөлткөн нерсе, кыргызстандык студенттер өлкөдөн кетүү жөнүндө көп ойлонушат экен…
— Кыргызстандын эличи?
Кыргыз тилин үйрөнүп, эл менен аралаша баштаганда кыйналбай калдым. Силердин карыялар менен кыргыз тилинде сүйлөшөм, алар аябай сүйүнүп калышат.
Калпак күнү башыма калпагымды кийип алып университетке бардым. Жаныман өткөн унаалар токтоп, ары-бери өткөндөр "Жакшы!" деп жатышты. Троллейбустун айдоочусу болсо жол кире албай койду.
— Өңү-түсүңүздөн улам көчөдө карап калгандар болобу?
— "Тээтиги кара жигитти көрдүңбү?" дегендерди кулагым чалып калат. Сиздер эмнегедир мен кара болсом эле Америкадан келди, анан акчасы көп деп ойлой берет экенсиңер. Базарларда соодагер эжелер "900 сом болчу, мейли эми, сага 200 сомдон берейин" деп калышат. Товардын өзүнүн баасы чынында эле 200 сом экенин мен деле жакшы билем да!
Анан милиционерлер көрөрү менен жаныма басып келип документтеримди текшере баштайт. Мааниси жок бир нерселерди сурап бүтүп, баары жайында экенин билгенден кийин 300 сом сурап туруп алышат!
— Тамак-ашка көндүңүзбү?
— Бир жолу Ошто өткөн тойго чакырып калышты. Жерге отурдук, дасторкондо анча көп тамак жок экен. Эптеп жеп отурсак бир маалда килтейген табак менен палоо алып келишти. Оозуман чыккыча жедим окшойт.
Кетип жатсак, колубузга толтура тамак-аш салынган баштыктарды карматышты. Меймандостук деп ушуну айтыш керек!
Бир жолу чучук жедим. Аябай жакты, даамы шумдук экен. Андан кийин ал жылкынын казысынан жасаларын айтып жатышпайбы! Таң калганымды айтпаңыз! Биз жакта, Угандада, жылкы абдан кымбат жандык болуп саналат, аны өтө бай адамдар гана алат. Мисалы, мен жылкыны өмүрүмдө бир эле жолу көргөм, анда да музейден!
Даамы чыгып турса, тамактын эмнеден жасалганы анча мааниге ээ эмес деп ойлойм. Мисалы, Угандага келген чет элдиктер куурулган курт-кумурскаларды көргөндө иренжишет. Бирок бул чынында даамдуу тамак.
Кыргызстанда банандын бир эле түрү сатылат экен. Бизде кууруп жей турган банандар бар. Анан манго менен ананас абдан кымбат экен. Угандада ананасты 30 сомго сатып алсаң болот.
— Негизи эки өлкөдөгү бааларда кандай айырмачылык бар экен?
Силерде батирдин ижарасы абдан кымбат экен! Өзүң жалгыз анын акысын төлөп жашай алгыдай эмессиң. Уганданын борбору Кампалада баалар таптакыр башка. Ооба, борбордук бөлүктө кымбат болгону менен бунгалону айына 15-30 долларга алсаң болот. (Интернеттен карасак "бунгало" деген бир кабаттуу жер үйлөр экен — ред.)
Курулуш арзан бизде, ошондуктан тургундар бир нече турак жай салып, ижарага да беришет.
— Экономикалык абалчы? Кайсы мамлекетте жашоо жакшыраак деп ойлойсуз?
Кыргызстандагы коррупция бизде деле бар. Бийлик мүчөлөрүнүн айлык акысы абдан жогору, министрлер улам бир өлкөгө барып, бир күндө миңдеген доллар корото алышат. Ошол эле учурда ооруканабызда бир жума электр энергиясы жок болуп калышы толук мүмкүн, Тез жардам машиналарыбыздын эскилиги жеткен.
Угандада өзүнө бир күндө бир доллар гана жумшаган жакырлар көп.
— Кыргызстандык кыздар кандай экен?
— Мен элеттик аялдар тууралуу айткым келет. Көп жүк жүктөлөт экен — уй саап, эртеден кечке жаны тынбаган аялдарды көрдүм. Бизде түйшүктүн көбү эркектин мойнунда.
— Угандага кетесизби же бул жакта каласызбы?
— Кеминде дагы 1,5 жыл жүрөм, анткени диплом алышым керек. Кыргызстан мага аябай жакты, бирок качандыр бир кезде ата журтума кетишим керек. Бирок негизи саякаттап жүрүп өтөөр элем.
