Азия оюндарынын тарыхы. Кыргызстандан барып олжолуу кайткандар

Азия оюндары Азия өлкөлөрүнүн спортчулары арасында төрт жылда бир өткөрүлөт. 1951-жылы Нью-Дели шаарында өткөн алгачкы Азия оюндарына 11 өлкөнүн  489 спортчусу катышкан. Андан кийин Филиппинде, Японияда, Индонезияда, Таиландда, Түштүк Кореяда, Иранда, Кытайда, Катарда болгон. Айрым мамлекетер оюндарды эки-үч жолудан өткөрүштү.

Быйыл Индонезиянын Жакарта шаарында өтө турган ири иш-чарага 45 мамлекеттин спортчулары намыс талашмакчы.

Эгемен Кыргызстан Азия оюндарына 1994-жылы Хиросима шаарынан (Япония) бери катышып, 6 оюнда 47 медаль уткан. Үч спортчу гана Азия оюндарынын чемпиону болгон. Алар — балбан Данияр Көбөнов, жөө күлүктөр — Татьяна Ефименко менен Татьяна Борисова.

ХII Азия оюндары, Хиросима (Япония)

1994-жылы Япониянын Хиросима шаарында өткөн ХII Азия оюндарына Кыргызстандын улуттук командасы алгачкы ирет өз алдынча туусун көтөрүп, команда катары мөрөй талашка барды. Кыргызстандын командасын Улуттук олимпиада комитетинин ошол учурдагы президенти, маркум Эшим Кутманалиев менен Кыргыз туризм жана спорт комитетинин ошол учурдагы төрагасы, маркум Мырза Капаров жетектеп барган эле. Кыргызстандын намысын коргоо үчүн иргелип, тандалып сыноодон өткөн 51 спортчу, 8 машыктыруучу спорттун 13 түрү боюнча өнөр көрсөттү. Казак боордоштор 350, өзбектер 200дөн ашуун спортчуларын ХII Азия оюндарына марага кошуп, арбын байге утканын эске алсак, Кыргызстан алына жараша аракет кылды. Улуттук команданы даңазалуу балбан, маркум Раатбек Санатбаев ачылыш аземинде баштап, кыргыз туусун көтөрүп чыккан. Кыргызстандык спортчулар алгач ирет Азиадага барып, 4 күмүш, 5 коло медаль жеңип, кыргыз спорт тарыхында жаңы барак ачты. Раатбек Санатбаев — грек-рим күрөшүнөн, Максат Бобурбеков — эркин күрөштөн, Евгений Ваккер — велоспорт боюнча, Юрий Ломов — ок атуу боюнча күмүш байгени олжолоп келди. Ал эми Руслан Гебеков (грек-рим күрөшү), Нурдин Дөңбаев (эркин күрөш), Митал Шарипов (оор атлетика) жана командалык эсепте велоспортчулар Александр Дядичкин, Евгений Тузов, Дмитрий Ченцов мененАлександр Кайкин, спорттун азыркы беш түрү боюнча командалык эсепте Игорь Фельман, Александр Поддубный, Александр Чвировдор коло медаль алып, кыргыз туусу ободо желбиреди.

ХIII Азия оюндары, Бангкок (Таиланд)

1998-жылдын 6-декабрында башталган Бангкоктогу ХIII Азия оюндарына Кыргызстандан 80ден ашык оюнчу спорттун 17 түрү ат салышты. Мергендер командасынан Юрий Ломов, Александр Бабченко, Тахир Исмаилов жана Владимир Григорьев коло медалдын ээси болушкан. Жеке таймашта Юрий Ломов дагы бир күмүш байге уткан. Жеңил атлетчилерден Анна Чернцова коло медаль тагынып, чоюн ыргытуу түрүнөн Николай Давыдов 3-орунду ээлеген. ХII Азия оюндарынын, Азия чемпионаттарынын жеңүүчүсү, Кыргыз спортуна эмгек сиңирген чебер, маркум Раатбек Санатбаев финалга чейин жетип, дагы бир ирет Азия оюндарынын күмүш медалын тагынган. Велотрек жарышында Евгений Ваккер өлкөгө коло медаль жеңип берген. Кыргызстандын командасы ХIII Азия оюндарында 6 медалдын (2 күмүш, 4 коло байге) ээси болгон.

ХIV Азия оюндары, Пусан (Түштүк Корея)

ХIV Азия оюндары 2002-жылдын 29-сентябрынан 14-октябрына чейин Пусан шаарында өткөрүлдү. Буга Азия аймагындагы 43 мамлекеттен 7 миңдей спортчу катышты. Ачылыш аземде кыргыз туусун белгилүү балбан, уландар арасында дүйнө чемпиону Уран Калилов көтөрүп чыккан. Пусан шаары акжолтой болуп, Азия оюндарында алгачкы алтын медалды жеңил атлетчилер Татьяна Ефименко менен Татьяна Борисова жеңип, тарыхта калды. 

Бокс мелдештеринде Таалайбек Кадыралиев менен Александр Катулевский коло медаль, күмүш байгени велоспортчу Евгений Ваккер, спорттун зманбап беш түрүнөн эркектер командасы II орунду ээлеген. Алар: Павел Уваров, Андрей Хандеев жана Мирсаид Миржалилов болгон. Мерген Елена Костюкова мылтык атуудан коло медаль уткан. Грек-рим күрөшүнөн Данияр Көбөнов күмүш медаль, Уран Калилов коло байгелүү болгон. Эркин күрөштөн Алексей Крупняков күмүш байгени утуп, жаштар арасында дүйнө чемпиону Надырбек уулу Улан да коло медалга арзыган. Кыз-келиндердин эркин күрөшүндө Яна Панова коло байге алган. Кыргыз спортунун тарыхында алгачкы ирет 12 медаль утуп, командалык эсепте 45 мамлекеттен Кыргызстан 23-орунга илинген.

ХV Азия оюндары, Доха (Катар)

2006-жылдын 1-декабрынан 15-декабрына чейин Катар өлкөсүнүн борбору Доха шаары XV Азия оюндарын зор салтанат менен өткөрдү. 45 өлкөдөн 9520 спортчу катышып, алар спорттун 39 түрү боюнча 424 байгелүү орундар үчүн күч сынашты. Мында Кыргызстандын спортчулары үчүн Дохадагы Азия оюндары зор ийгилик алып келбеди. Болгону 8 медаль утуп, анын экөө күмүш, алтоо коло болду. Алардан велоспортчу Евгений Ваккер менен жеңил атлетчи Татьяна Ефименко бийиктикке секирүүдө күмүш медаль тагынса, грек-рим күрөшү боюнча балбандар Данияр Көбөнов, Руслан Түмөнбаев, Жанарбек Кенжеев, Нурбек Ибрагимов, эркин күрөштөн Алексей Крупняков жана Яна Панова коло байгелүү болгон.

ХVI Азия оюндары, Гуанджоу (Кытай)

XVI Азия оюндары 2010-жылы Кытайдын Гуанджоу шаарында өткөн. Бул оюндарда да велоспорт жарышында кыргызстандык спортчу, дулдул Евгений Ваккер күмүш медалга жетип, кыргызстандык спортчулар үчүн байге эсеби ачылган. Мында табында турган кыргыз балбаны, мурдакы Азия оюндарынын күмүш жана коло байге ээси, Азия чемпиону Данияр Көбөнов 74 килограмм салмакта Кыргызстанга күрөштөн алгачкы алтын медалды алып берди. Грек-рим күрөшү боюнча жаштар арасында дүйнө чемпиону жана Азия чемпиону, 55 килограмм салмактагы Каныбек Жолчубеков да күмүш байгеге татыган. Грек-рим күрөшүндө Жанарбек Кенжеев да коло байге утуп келген. Кайык жарыштарында Александр Пароль да марага үчүнчү болуп келип, коло медаль тагынган. Кыргызстан бул оюндарда 1 алтын, 2 күмүш, 2 коло байгеге ээ болгон. Кытайдын Гуанчжоу шаарында спорттун кырк төрт түрү боюнча өткөн XVI Азия оюндарына Кыргызстандан 25 спорттун түрү боюнча 145 спортчу катышкан.

ХVII Азия оюндары, Инчхон, (Түштүк Корея)

2014-жылдын 19-сентябрынан 5-октябрына чейин Түштүк Кореянын Инчхон шаарында 17-Азия оюндары өтүп, ага 45 мамлекеттен 10 миң 500 спортчу катышты. Кыргызстандын намысын 115 спортчу коргоп, 6 медаль утуп, 30-орунга илинди.

Кыргызстандык спортчулар үчүн Азия оюндары чоң сыноо болуп, андан араң өтүп, жылдан жылга деңгээл төмөндөп бара жатат.