Кечээ, 9-сентябрь күнү, Кыргызстанда ЖККУнын Тез аракет келүүчү жамааттык күчтөрүнүн "Рубеж — 2021" деп аталган окуу-машыгуусу соңуна чыкты. Эки күнгө созулган иш-чарага Казакстан, Кыргызстан жана Россиянын Куралдуу күчтөрү катышкан.
Машыгуу максатына жетти. Бириккен армия сценарий боюнча ЖККУга мүчө-мамлекеттин бирине кол салган топтун жолун бууп, жок кылган. Бул тууралуу окутуунун жабылышында сүйлөп жатып ЖККУнун Бириккен штабынын жетекчиси Анатолий Сидоров билдирди.
Ал эми аскердик эскперттер "Рубеж— 2021" Афганистан менен чектешкен аймактагы абалды турукташтыруу үчүн башка кыйыр маселелерди кошо чечти деген пикирде.
Кырдаал кооптуу
ЖККУ алкагында мындай машыгуулар байма-бай өтүп турат, 20 жыл ичинде биргелешкен окутуулар 10 ирет болгон. Акыркысын Афганистанда "Талибан"* кыймылынын бийликке келиши менен абалдын чыңалышы шарттаганын Россия Илимдер академиясынын Дүйнө экономикасы жана эл аралык мамилелер институтунун илимий кызматкери, аскердик эксперт Илья Крамник айтып берди.
"Бүгүнкү күндө ЖККУга мүчө-мамлекеттер Афганистан тараптан кооптуулук жаралган маалда аракетке келүү механизмин иштеп чыгуулары керек", — деди ал.
Эксперт "Талибан" Россияда азыркыга чейин тыюу салынган уюм экенин, БУУнун Коопсуздук кеңешинин террордук тизмесинен да чыга электигин эске салды.
Борбор Азиядагы кырдаал кооптуу экенине Анатолий Сидоров да токтолгон. Анын айтымында, абал "Тажикстан менен чектешкен Афганистанда бийликке талибдердин келиши" менен курчуп кетти.
Террордук кооптуулук күч экенин Тажикстан бийлигинин "Рубеж — 2021ге" аскерлерин катыштырбоо боюнча чечими да тастыктап турарын аскердик эксперт Юрия Лямин да тастыктады. Биричиден, машыгуу өтүп жаткан маалда Тажикстанда республиканын эгемендүүлүгүнүн 30 жылдыгына арналган аскердик параддар болду. Экинчиден, октябрда ЖККУ тажик-афган чек арасында жаңы машыгуу өткөрөт.
Россия курал-жарагы
"Россия — Казакстан, Кыргызстан жана Тажикстандын Куралдуу күчтөрүн салыштыра келгенде ЖККУ күчтөрүнүн негизи болуп саналат, — дейт Юрий Лямин. — Эгер Борбор Азия региону үчүн кооптуулук жаралса, Россия чабуулдун мизин кайтарууга жардам берери шексиз. Бул тууралуу РФ бийлиги да бир нече жолу айткан".
"Машыгууда көп катмарлуу тапшырма каралган, — дейт аскердик эксперт, отставкадагы полковник Виктор Литовкин. — Чек араны коргоо менен бирге техниканы ыкчам, майнаптуу, ырааты менен колдонууну билүү керек. Бул бири-бири менен туура иштеше билүүдөн көз каранды. Бир армия деле ушул максатты көздөйт, ал эми бул жерде үч мамлекеттин жоокерлери тууралуу сөз болуп жатат".
Литовкин Россия Кыргызстандын коопсуздукту камсыздоосуна өзгөчө көңүл бурарын эскертти. Чүйдөгү "Кант" аэродрому структуралык жактан Россиянын Аскер-аба күчтөрү менен Абадан коргонуу күчтөрүнүн 14-армиясынын курамында.
"Россия Кыргызстандын Куралдуу күчтөрүнүн деңгээлин жогорулатууга катышып, заманбап курал-жарак жана аскердик техника менен жабдып келет", — деди Литовкин.
Россиянын Коргоо министрлигинин маалыматы боюнча, "Кант" авиабазасында бир эле учурда эки бутаны жок кылууга жөндөмдүү Су-25СМ учактары, төрт тоннага чейин жүк ташый алчу атайын жабдуу менен жабдылган Ми-8МТВ5-1 тик учактары бар. Мындай жагдай түнкүсүн көрүүчү көз айнектерди пайдаланууга жана түн ичинде учууга жол ачат.
Биримдиктин күчү
Кыргызстанда өткөн машыгууларга сереп салып жатып эки аспектини бөлүп кароого болот дейт Илья Крамник. Биринчиси — коюлган максат. Сценарий боюнча, ЖККУга мүчө-мамлекеттин бирине кол салган согушкерлердин мизин кайтаруу үчүн уюм армиясын тез арада ошол жакка жөнөтүшү керек.
"Ар кандай мыйзамсыз топторду жок кылуу жана өз ара иштешүүнү ыраатка келтирүү машыгуунун негизги учурлары болду, — дейт Крамник. — Кимдин ким менен байланышта болору, маалымат алмашуу кандай жүрөрү алдын ала такталышы керек. Ал эми күчтөрдү өз учурунда окуя болгон жерге жеткирүү да абдан маанилүү, анткени Россия менен Борбор Азия өлкөлөрүнүн ортосундагы аралык бир топ, мындан улам тез арада ыңгайлуу жолун табуу абзел".
Машыгуунун экинчи маанилүү жери — ЖККУ күчтөрүнүн ырааттуулугун жана Россия менен Борбор Азия регионунун саясий биримдигин көрсөтүү. Крамниктин пикирине Виктор Литовкин да кошулат.
Ляминдин айтымында, уюмдун катарынан 2012-жылы чыгып кеткен Өзбекстандын да ЖККУ менен кызматташканы жакшы.
"Өзбекстандын ЖККУга кайра кирери күмөн, бирок уюм аталган республика менен кызматташууга даяр экенин билдирүүдө. Президент Шавкат Мирзиёев ЖККУнун августтагы саммитине конок катары чакырылды. Ташкент да азыркы кырдаал кооптуу экенин түшүнүп турат, мындан улам ЖККУ менен кызматташуу диапазонун кеңейтет деген ойдомун", — деди Лямин.
* — Кыргызстан, Россия жана башка бир катар мамлекеттерде тыюу салынган уюм.
